Achteraf

Thuis moet eerst de verwarming weer worden opgestookt, het is even wennen na de Russische ervaringen met liefst 25C of warmer. En dan met een glaasje even bijkomen voor de Nederlandse TV, denken we.
Met in Nieuwsuur een thema over Putin, waar de mannen die hem aan de macht hielpen aan het woord komen: de duidingen sluiten naadloos aan op die van Marie-Therese en op wat we zelf hebben gemerkt. En als klap op de vuurpijl heeft Nieuwsuur Jaap de Hoop Scheffer, die terugblikt op de Russische inval in Georgië en de annexatie van de Krim. Jaap heeft nu ook het licht gezien en vindt dat het Westen - achteraf gezien - toen te ver is gegaan.
Waar en van wie hebben we dat eerder gehoord?

Het afsluitende punt in Nieuwsuur: het gedenkteken dat morgen in Wijhe (op 10 km) wordt geplaatst. Dat gaat over de Kozakkenbrug over de IJssel in 1815, zodat de Kozakken die toen Nederland mede bevrijdden van Napoleon, konden oversteken. De verbindingen tussen Rusland en Nederland zijn inderdaad breder en dieper dan wij ons hadden gerealiseerd.

De belofte vooraf is waargemaakt, meer dan dat. Ons beeld van Rusland en van de verhoudingen tussen Rusland en de Westerse wereld is veranderd. Deels door de verhalen van Marie-Therese, maar toch vooral door wat we zelf ervaren hebben tijdens deze 9 dagen;
- de Russen hebben hun samenleving goed op orde, in alle facetten waar wij mee te maken krijgen.
- de winkels liggen vol met alle basis- en luxe levensbehoeften.
- het (openbaar) vervoer werkt prima, moderne metro's, bussen, taxi's en veel (Westerse) middenklasse-auto's.
- politie zie je alleen bij bijzondere plaatsen/momenten, zoals Oud&Nieuw op het Rode Plein.
- de mensen zijn goed en modern (Westers?) gekleed.
- het openbaar gebruik van smartphones verschilt niet van dat bij ons.
- de mensen zijn vriendelijk en behulpzaam.
- we ervaren een veilig gevoel op straat, we hebben met z'n tweeën uren door alle steden gelopen, tussen de Russen, zonder ons enig moment 'unheimisch' te voelen.

De Russen hebben in WO II enorm geleden onder de nazi's en de oorlog, met totaal wel 30 miljoen slachtoffers. Daarna is het land - in de tijd van de Koude Oorlog en vooral daarna - slecht bestuurd, met als dieptepunten de 90-er jaren (Jeltsin), toen de oligarchen de (economische) macht grepen en zich schandelijk verrijkt hebben (dat heette privatisering, was maffia) ten koste van de gewone Russen.
Met het aantreden van Putin kwam er een functionerende overheid, werden de oligarchen aangepakt (teruggeven of belasting betalen) en nam de welvaart voor de gewone man toe. Daarmee is het geen democratie zoals bij ons, dat hebben de russen ook nooit gekend. Maar een 'werkend systeem'is ook wat waard. We zagen geen signalen van een persoonlijkheidscultuur rond Putin, maar de Russen die we over hem hoorden waren positief zonder reserve.


Met dank aan Dennis en Marjolein, Anna, Ineke en Maarten, Jacques en Margriet, Jessica, Ab en Ida, Kees en Sietske, Jos en Toos, Anton en Ria, Ami en Ina, Erwin, Herman en Leida, Hetty, Ben en Hetty, Ina en Frits, Edzer en Liesbeth, Marianne, Maud, Co en Wim, Emmeke en Werner, Ruud en Helena en uiteraard Marie-Therese.

Dag 9: afscheid van St. Petersburg en weer naar huis

Uiteraard is iedereen op tijd (10:00) beneden met de bagage, want vandaag wil niemand de bus missen. 

We hebben vandaag een geïmproviseerd programma, dus de verwachting zijn gematigd. En iedereen zit zo vol met indrukken dat 'het moeten' er af is. Finally is het winter in Rusland, ovéral ligt een laagje poedersneeuw. Prachtig!
En dus zijn overal de sneeuwvegers aan het werk, dat lijkt strak georganiseerd, de wegen (zand) en de stoepen (vegen).

En, er is voor vandaag zon voorspeld, de zonsopgang is hier rond 10:00. Onze eerst stop is na
1 km bij 'De naald' en  Marie-Therese adviseert ons even naar buiten te gaan voor een foto nadat ze het onderliggende verhaal heeft verteld. En wat voor een verhaal!
De Duitsers hebben de stad 899 dagen omsingeld om uit te hongeren en zijn daar net niet in geslaagd. Maar het heeft wel 1,4 miljoen burgers het leven gekost. De Nederlandse schrijver Jaap ter Haar (geen familie) heeft het verhaal van één van de overlevenden (Boris) beschreven in zijn (kinder)boek Boris. De 6-jarige Boris is op een gegeven moment, op zoek naar eten, in de Duitse stellingen beland en werd door de Duitsers gesnapt. Een officier claimde hem als gevangene, maar met de bedoeling dat jongetje zodra het kon weer vrij te laten, en dat gebeurde. 
Dat boek is vertaald in het Russisch en staat al vele jaren op de Russische lijst van verplichte litteratuur op scholen. Dankzij dat boek (denkt men) is de opvatting van de Russen over de Duitsers positief beïnvloed. En 3 jaar geleden heeft Jaap ter Haar van de burgemeester van St. Petersburg een onderscheiding gekregen.
Inmiddels is de zon boven de gebouwen uitgekomen en zorgt voor fraaie condities voor de fotografen. En we zien dat 'de naald' maar een klein onderdeel is van een indrukwekkend monument, boven en onder de grond, met vele 'eeuwige vlammen'. We worden er stil van.

Het monument aan de Moskou-prospekt

Dan verder naar het paleizendorp, dat is een park met 27 paleizen, vele uit de tijd van Catharina de Grote. We kunnen ons daar vooraf niet veel bij voorstellen, maar het is wel aardig dat we de laatste dag een invulling hebben voor de dag. In een van de paleizen is Anna Paulona geboren, dat was de echtgenote van Koning Willem II. En nadat Willem haar had opgehaald in
St. Petersburg schreef ze al snel aan haar moeder over haar teleurstelling. Paleis het Loo vond ze maar een armzalig schuurtje. Om dat te begrijpen moeten we een stukje lopen in een schitterend winters park.

En geleidelijk aan wordt ons duidelijk dat er wel enige grond was voor dat beeld - vanuit haar perspectief, hoe fraai wij Het Loo ook vinden. Want hier in St. Petersburg kon het niet op, qua park, grootte en uitstraling van de gebouwen en van de aankleding. De foto's spreken voor zich.

Een paar kleine impressies van een groots 'dorp'

Gisteren in de Hermitage merkten we al op dat het geen wonder was dat hier een revolutie kwam; dit park bevestigt dit nog een keer. Megalomaan in het kwadraat.

Ondertussen vertelt Marie-Therese nog een aantal interessante weetjes over Catharina, de familie Romanov en kunstenaars die relaties met het hof hadden. Catharina was een vrouw die er vele minnaars op na hield en een aantal goed beloonde (met een paleis). Anderen waren minder gelukkig en moesten de relatie met de dood bekopen, waaronder haar echtgenoot. 
Het leven van Catharina had wel iets van wielrennen bedenkt ik me: 'de dood of de gladiolen'.

Dag 8: St. Petersburg met de Hermitage

De Hermitage vanaf de overkant in de avondschemering

De Hermitage, een paleis met meer dan 3 miljoen kunstwerken! Er zijn eigenlijk geen woorden voor.  

En nog (g)een detail: hier begon in oktober 1917 de revolutie.

De Hermitage is het voormalige winterpaleis van de tsaren. Het is de combinatie van een zeer groot aantal meesterwerken en de entourage die ons overrompelt. In alle drukte werd nog bijna mijn portemonnee gerold. 

Niet vergeten dat het hier in 1917 iets minder vredig was

Eén van de gevels van de Hermitage

Daarna een kort bezoek aan de Peter en Paulus-kathedraal, waar de tsaren begraven liggen. Van daaruit gaat de bus naar het hotel; wij gaan te voet door de prachtig verlichte stad naar het Mariinsky-theater voor een balletvoorstelling. Vooraf eten we luxe en heerlijk tegenover het theater onder begeleiding van een harpiste. Daarna kijken of de kenners gelijk hebben: JA!

Het koor in de Petrus en Pauluskerk

Het is een oud en heel knus theater met tal van balkonnetjes en gangetjes. Dus even zoeken, maar het laten zien van onze e-tickets op mijn iPhone is overal voldoende om terecht te komen in de ‘Tsarenloge’. 
We zitten daar in een knus ‘hokje’ tussen de Russen. Deels gewoon en deels gala (vooral de dames). 
En een prachtig ballet. 

Het Mariinsky-theater

Daarna lopen we in een half uurtje naar de Kazinsky-kathedraal voor de kerstnachtdienst. De rest van de groep komt daar met de bus 3 kwartier later. Maar na 1 rondje door de (drukte in de) kerk besluiten we de dienst op TV op onze hotelkamer te gaan volgen. Dus met de metro 100 meter afdalen en binnen 10 minuten zijn we bij ons hotel, naast het Krim-monument.
Dat monument herinnert aan de (gewonnen) veldslag tegen de Turken waarbij de Russen de Krim veroverden. Dat is het schiereiland in/naast de Oekraine met de hoofdstad Kiew (eeuwenlang de hoofdstad van Rusland). 

Wat een dag was dit. Morgen de afsluiting en weer naar huis. 
Dat is maar goed ook, de grenzen van onze opname-capaciteit komen in zicht.

Het Krim-monument aan de Moskow-prospekt naast ons hotel

Dag 7: Sint-Petersburg: Stadstour met Nevsky Proskpekt, Izaäkkathedraal en het Russisch Museum

Na het ontbijt maken we een stadsrondrit en krijgen zo een eerste indruk van de Nevsky Prospekt, de Hermitage, de Izaäk-kathedraal en de Petrus- en Paulusvesting. 

Een belangrijke rol was er voor de Nederlanders die in de zeventiende eeuw door Peter de Grote waren uitgenodigd om in Sint-Petersburg de leiding te nemen over de bouw van de stad. We krijgen een beeld van de stad, met een grandeur die vergelijkbaar is met die van Parijs. 

's Middags kunnen we naar wens winkelen op de Nevsky Prospekt of een bezoek brengen aan een van de vele fraaie plekken. Er is maar 1 minpunt: er is geen sneeuw. De temperatuur  is vandaag 3C, abnormaal. De Neva is helemaal open, terwijl je er normaal 5 maanden over kunt lopen. 

Wij gaan o.a.  voor koffie met heerlijk Russisch gebak en de Verlosser-kerk. Die is fabuleus met 7.000m mozaïek. Na nog een hapje bij Pusjkin’s restaurant gaan we in een sprookjesachtige sfeer naar de bus. Een en al kerstversiering met lampjes, overal op maat gemaakt. 

Koffie met gebak met Ami en Ina, de tijd heeft even stilgestaan.

 

 

 

 

 

De kathedraal van uiten (boven) en van binnen).

Vanavond gaat de helft van de groep naar het theater, wij niet. Want wij hebben kaartjes voor morgen in het Mariinsky theater, met kaartjes voor de Tsarenloge. Dus nu een paar uurtjes rust, want morgen programma van 9:30 tot 00:30. 

Dag 6: Novgorod met geschiedenisles

Novgorod
Vandaag  is de dag van Novgorod, de parel van de UNESCO Werelderfgoedlijst

We beginnen met een rondleiding, eerst langs de wijk waar vroeger de handelaren woonden. Novograd heeft ruim 200.000 inwoners en 47 kerken. Daar staan er veel van in deze wijk.  

De stad is gesticht in 859 en was een belangrijk schakelpunt tussen Europa en Azië. De stad was vanuit de Oostzee bereikbaar via water en verderop kon transport verder via de Wolga naar Azië. Lang mochten er van het stadsbestuur (aartsbisschop) alleen huizen van hout worden gebouwd, want dat was ruim beschikbaar. Dat materiaal werd ook gebruikt voor de wegen, er zijn in de binnenstad 29 lagen op elkaar gevonden. 

Houten gebouwen zijn brandgevoelig, zeker in dit klimaat. En na elke brand waren ook de handelsvoorraden weg. Steen als bouwmateriaal was veel duurder, maar geld was geen probleem (meer) in deze rijke stad. Dat materiaal mocht alleen voor kerken worden gebruikt. 

Daar vonden de handelaren een praktische oplossing voor: ze bouwden kerken, waarin veel opslagruimte beschikbaar was. Zo staan er nu nog 9 kerken naast elkaar op een terrein waar je er 1 zou verwachten. 

Kerkje annex magazijn annex schuilhut in Novgorod

De gunstige ligging aan de handelsroute naar Europa zorgde er niet alleen voor dat Novgorod blootstond aan westere invloeden, maar ook dat het als rijke Hanzestad een belangrijk zakelijk, politiek en cultureel centrum werd.

Monument 1862

Aan de overkant van de rivier wordt het Kremlin (ommuurde stad) gebouwd, waar we de basiliek en het momument voor 1.000 jaar Rusland uit 1.862 bewonderen tijdens de uitleg door gids Natasja. Wat een schitterende aankleding.

Het verhaal over het monument valt een beetje in het water (= natte sneeuw). Alle belangrijke Russen uit die 1.000 jaar staan er op, behalve Iwan de Verschrikkelijke. Dat is zijn straf voor het uitmoorden van een groot deel van de bevolking van Novograd. 

Bij onze vraag of Natasja vindt dat Putin er bij moet reageert ze positief, ze zal haar leven lang op hem stemmen, zoveel goeds heeft hij gedaan voor 'moedertje Rusland'. 

In een kring om het monument uit 1862

 Peter de Grote

Na de lunch vertrekken we naar Sint-Petersburg, onderweg blijft het landschap vrijwel gelijk.  Heel af en toe zien we een teken van leven bij de hutjes (rookpluim, geiten). Verder bar en bar armoedig en deprimerend. 

Onderweg vertelt Marie-Thérèse verder over de stichter van de stad Sint-Petersburg, Peter de Grote. Deze Peter heeft heel veel kennis opgedaan in Nederland en heeft hier tijdens zijn bezoek (met 300 man) ook heel veel experts meegenomen (ingehuurd). 

Mooi voorbeeld: de kartograaf Bering, die het traject naar het Noordoosten in kaart heeft gebracht, tot aan de Beringstraat en de Beringzee. En ook Siberië zou van zijn naam komen. De knowhow en inspiratie voor Sint Petersburg deed Peter op in Amsterdam. Ook Sint-Petersburg heeft grachten, is gebouwd op palen, ligt aan het IJ en kent een vesting die een kopie is van Naarden vesting. 

Actualiteiten

Tot slot nog een stukje over de huidige tijd. 

1. Syrië, opstelling van Rusland. 

Marie Therese begint dat verhaal in 1946 bij de stichting van de staat Israël. Het westen voelde zich verplicht om voor de Joden wat terug te doen, maar had ook een belang. Door Israël te steunen had het Westen daar een positie die haar belangen in de regio zou behartigen. Daarop heeft Rusland banden aangeknoopt met Syrië als tegenwicht. 

Ze ervaart de informatie op de info op de Russische TV als tweezijdig. Nadrukkelijk komt daarin naar voren dat het bewind van Assad kritiek krijgt, maar dat zijn verdwijnen zonder een plan B voor daarna een garantie voor andere ellende is. Zie Irak en Libie. 

2. Nemtsov, wat is dat voor spelletje?

Ook hierover is er veel discussie de Russische media en de feiten blijven een vraagteken. 

Maar ze ziet een relatie met de aanpak van de oligarchen, die in de 90-er jaren veel invloed (censuur) kenden op iedereen die hun rol beschreef. Zie Baturina & Berezovski. 

Nemtsjov (zelf ook een oligarch(je)) en Kasparov worden door de meeste Russen gezien als westerse vazal, die makkelijk praten vanuit hun luxe buitenlandse verblijf. 

3. De MH-17.
Hierover ervaren de Russen de beeldvorming in de Westerse media als selectief.  Daar blijft het bij. 

4. De relatie Oost <> West. 

Dit jaar (2017) wilden de Russen de overgave van Hitler groots vieren met alle betrokken westerse partijen, op de Russische datum 9 mei.  Maar niemand kwam opdagen, de Russen voelden dat in hun hart, zeker vanuit het besef dat er zoveel miljoenen Russen in WO 2 zijn omgekomen en in het besef dat de geallieerden in 1944 konden doorstoten omdat de Russen aan het Oostfront zoveel succes hadden. 

Die hele dag stond in het teken van de herdenking, afgesloten met de militaire parade.

En wat kwam er bij ons in beeld? Alléén die parade met militair machtsvertoon. 

Dat deed pijn. 

Dag 5: Tver en de reis naar Novgorod

We beginnen de dag met korte bezichtiging van het historische centrum van Tver, ooit de hoofdstad van een gelijknamig vorstendom en een belangrijke bisschopszetel. De huizen aan de kade zijn in de 30-jaren gebouwd door Nederlandse architecten. 

Vervolgens reizen we door naar Novgorod, met weer doorlopend boeiende voordrachten van Marie-Thérèse over de geschiedenis van Rusland, de schrijver Leo Tolstoi, Catharina de Grote, de Romanovs, Stalin, Poetin en het alledaagse leven van de Rus. 

Zo vliegt de dag in de bus voorbij. 

De meeste indruk maken de verhalen over de 2e Wereldoorlog, met ‘operatie Barbarossa’ en de ‘Endlosung’.  De nazi’s hebben gepoogd de bevolking in deze regio volledig uit te moorden (film ‘conspiracy’ - zie o.a. Wikipedia). 

Samovar-stalletjes langs de weg met zoete thee

Maar ook de analyse van de positie van Putin t.o.v. de nationalisten, de relatie tussen Europa, de VS en Rusland. Daarbij verwijst ze naar externe bronnen, zoals de laatste Speech van Gorbatsjov. Rusland voelt zich belazerd, vooral door de ‘Wolfowitz-doctrine’ van de VS, waardoor de VS invloed wil in de Russische achtertuin.

Voorbeeld is Oekraïne, het Friesland van Rusland en de bakermat van het huidige Rusland (eeuwenlang waren Novgorod en Kiev de hoofdsteden). En dan zou Oekraïne lid kunnen worden van de EU en NAVO? Putin moest de nationalisten laten zien dat hij kan en durft optreden. Op de achtergrond speelt uiteraard een rol dat De Krim ooit een ‘kado’ van Chroetsjov aan Oekraïne was, maar 95% is/was Rus. En er was de marinehaven van Rusland aan de Zwarte Zee. 
Ook de dochter van Putin (NL), het Ruslandjaar (2013, mislukt), de Pussy riots en Sotsji komen aan bod. 

Gekleurde info? 

Misschien, maar ‘s avonds horen we van Olena uit de groep (geboren Oekraïense) een gepassioneerde ondersteuning.  Beiden vinden ze de aandacht in de NL media selectief. De Duitsers doen dat veel beter. 

Zo begrijpen we meer over Porosjenko, een oligarch en grote crimineel. Onbegrijpelijk dat de VS en EU met die man zaken willen doen. En hoe kunnen Guy Verhofstadt en Hans van Baalen zich voor dat karretje laten spannen?Morgen de MH-17. 

Onderweg hebben we een paar stops:

- koffie en toilet bij een Mac. 

- een klooster, schitterend op een eiland in een meer met ijsvissers (met snorren).

- een parkeerplaats met Samovar-stalletjes. 

Ijsvissers - met snor en boor

Het viel me op dat de Russen die aan het ijsvissen waren allen een grote snor hebben. Gelukkig wist Erwin waarom dat is. Daar loopt je snot langs om je mond heen. Zodoende hoef je niet steeds in de kou (kan tot -40C) je handschoen uit te trekken om je neus te snuiten en voorkom dat het je mond inloopt.
Elk voordeel heeft zn'n nadeel lijkt mij.

Verder krijgen we een beeld van het platteland en van het leven daar. Vrijwel geen landbouw, armoedige huisjes waar een winter met -30C een uitdaging is. 

Rond 5 uur komen we aan in Novgorod, met een prachtig Kremlin. Dat is voor morgen (Harmien en ik lopen vanavond al heen en weer door de sneeuw). 

Dag 4: afscheid van Moskou, op weg naar Tver

Gisteravond hebben we een paar flesjes (wijn) ingeslagen voor op de kamer, want het aanbod blijkt beperkt. En Tver is maar een klein plaatsje met een eenvoudig hotel, volgens Marie-Thérèse.  
We doen in Moskou eerst een poging om het paleis op het Rode Plein te bereiken. Een avontuur op zich (de hele groep rent over de 'Nemtsov-brug), maar de dranghekken en agenten zijn onverbiddelijk. Dus op weg naar Tver over het Russische platteland: berkenbossen, datsja's, kolchozen en de Wolga. 

Dichterbij komen we niet . . .

Daar gaat de meute over dec Nemtsov-brug

We reizen door een licht winters landschap naar Tver met uitgestrekte bossen en talloze datsja's, typisch Russische buitenhuisjes. De meeste in een armoedige bouwvallige staat. 
Uit de verhalen van Marie-Thérèse wordt de reden wel duidelijk. De Russen zijn al eeuwen bedrogen, door de tsaren, door de revolutionairen en door hun opvolgers. 
De kolchozen en sovchozen zijn failliet en daarmee is de bestaanszekerheid voor de bewoners van het platteland weggevallen. In de steden zijn de gewone mensen bestolen door de oligarchen, die van Jeltsin de ruimte kregen; die was niet in staat een ordening in de samenleving en openbare orde (politie) te realiseren. 

Na een paar jaar Putin is - volgens Marie-Thérèse - het herstel op veel terreinen zichtbaar. De daklozen zijn geholpen, er is weer (veel) politie, de oligarchen zijn aangepakt, er is ruimte voor het mkb, scholen en ziekenhuizen functioneren weer en de huisvesting en infrastructuur worden elk jaar beter. 
Het lijkt voor ons (te veel) op een lofzang op Putin (Vladimir Vladimirovitsj Poetin, in het Russisch: Владимир Владимирович Путин, geboren in St. Petersburg op 7 oktober 1952), al verklaart ze die ook niet heilig. We houden wel wat twijfels, al zien we die positieve aspecten wel in het straatbeeld terug. Zou ons Westers beeld van Putin te negatief kunnen zijn?

Langs de weg staan veel indrukwekkende monumenten voor de (30!) miljoenen Russen die tijdens de Tweede Wereldoorlog gesneuveld zijn. Ondertussen vertelt Marie-Thérèse over de opzet en ondergang van de kolchozen. We bekijken de (resten van de) kolchoz waar ze tijdens haar studentijd) werkte. Als boerenzoon vergelijk ik de straat met de Langesteeg in Bennekom. Nou ja, niet echt, het is onvergelijkbaar, wat een armoe en ellende. 

Een typisch plattelandsbeeld, mooi voor de foto's . . .

Met communicatie in de straat . . . .

Verder stoppen we bij het huis van Tsjaikovski in het plaatsje Klin, nadat Marie-Thérèse heeft verhaald over leven van deze wereldberoemde componist. We luisteren ademloos, wat een leven en wat een verhaal!
Na een laatste stop bij een kerkje (waar een aantal van ons prachtige (nep)ikonen koopt van een oud vrouwtje, kruisen we net voor Tver de Wolga, met 3.520 kilometer de langste rivier van Europa.
En kunnen we het hotel in: mooi, schoon, goed en lekker eten en een goede bar.
Goed, totdat de flessen leeg zijn, maar dan is het ook bedtijd. Dus blijven de eigen flessen in de koffer.